Nieuws

Aansprakelijkheid
Een degelijke toets zou het aantal transacties moeten beperken omdat potentiële klanten met onvoldoende kennis worden doorverwezen naar een adviseur, aldus Verhoef. “Maar veel kennis- en ervaringstoetsen beantwoorden niet aan de doelstelling en beschermen consumenten onvoldoende.”

Het ‘zakken’ voor de toets heeft geen consequenties. De risico’s van een ondeugdelijke toets zijn bovendien groot, zegt de NVHP-secretaris, die de mogelijkheid van schadeclaims reëel acht. “Klanten kunnen een niet-passend product sluiten en voor extra kosten komen te staan om die verkeerde keuze te repareren. Aanbieders lopen het risico van aansprakelijkheid als de toets achteraf niet goed blijkt. Dan kan er een herstelronde nodig zijn.

Dat kun je allemaal voorkomen door een gevalideerde toets in te voeren.” Zo’n (bijvoorbeeld door Cito) gevalideerde toets zou moeten differentiëren naar type product en klant en duidelijk moeten zijn over de weging van de diverse vragen. Verhoef vindt dat consumenten die de toets niet halen, niet – zoals nu – alsnog zelfstandig een complex product moeten kunnen sluiten. “Een toets moet buiten de commercieel verantwoordelijken om worden gemaakt en transparant zijn over de resultaten. We weten nu niet hoeveel mensen zakken voor de kennis- en ervaringstoets.”

Direct meten
Dat de kwaliteit van veel kennis- en ervaringstoetsen onder de maat is, blijkt uit de voorbeelden die Verhoef liet zien: “Weet u wat het verschil is tussen een pensioenverzekering en een lijfrente?”, krijgen consumenten te lezen. Saskia Wools van onderzoekscentrum CitoLab maakte korte metten met zulke vragen: “Je moet met een vraag direct kunnen observeren waar het om gaat. In plaats van ‘Kunt u goed rekenen’ kun je beter vragen een som op te lossen. Vaak leiden gebruikte woorden tot interpretatieverschillen:

‘Heeft u veel ervaring met Excel?’ is daar een voorbeeld van.” Wools deed een aantal aanbevelingen: “Wees kritisch op wat haalbaar is, meet zo direct mogelijk en zo specifiek mogelijk en denk na over de cesuur: hoeveel kennis heeft een consument nodig om te kunnen slagen?” Voor een belangrijke beslissing zou een toets zo’n 40 vragen moeten bevatten, aldus Wools.‘Execution only is dodelijk’Jeroen Oversteegen van de Nationale Hypotheekbond liet zien hoe marktpartijen omgaan met het op execution only-basis sluiten van een hypotheek.

“Bij iedereen kun je alsnog een hypotheek aanvragen als je de toets niet haalt. EyeOpen zegt bijvoorbeeld geen advies te geven, maar doet in het traject wel voorstellen. MoneYou doet een renteaanbod en komt nergens terug op het niet halen van de kennis- en ervaringstoets. Hypotheek24 geeft aan dat execution only geschikt is voor starters; bij het niet halen van de toets wordt wel aangegeven dat je de hypotheek niet zonder advies moet sluiten, maar je mag op eigen risico doorgaan met de aanvraag.” Oversteegen is fel tegenstander van de kennis- en ervaringstoets:

“De slagingspercentages voor het examen Wft Vermogen zijn laag; waarom zou een consument dan wel zelf een hypotheek kunnen sluiten? Ook bij zorgverzekeringen zie je dat consumenten vaak terugkomen van een eerdere keuze.” Oversteegen pleit voor een nieuwe disclaimer: “Execution only is dodelijk.”

AFM doet onderzoek

Jurjen Oosterbaan (Bureau D&O) is het met Oversteegen eens: “Bij medicijnen is advies verplicht gesteld. Waarom dan niet voor risicovolle producten? Anne Grooters, aanwezig namens de AFM, gaf aan dat de toezichthouder onderzoek doet naar de kennis- en ervaringstoets. “Bij de toets voor beleggingsproducten hebben we al een onderzoek gedaan en daaruit bleek dat de praktische invulling van de toets de doelstellingen niet haalt. Beleggers zien de toets zelf als formaliteit.” Volgens Martijn de Pater van Hoffelijk Financieel zou het helpen als de consument een terugkoppeling krijgt op de toetsresultaten. “Dan leert de consument ervan en dat maakt het veel aantrekkelijker om de toets te doen.”

Opnemen in evalutatie provisieverbod
Adfiz vindt dat in de evalutatie van het provisieverbod ook moet worden onderzocht of consumenten die geslaagd zijn voor een kennis- en ervaringstoets verantwoord zonder advies een hypotheek kunnen afsluiten. “De bescherming van de consument in het execution only-kanaal rust zwaar op de kennis- en ervaringstoets. Cito ziet een rol voor professionele organisaties die verstand hebben van het maken van toetsen. Een belangrijk signaal.

Wij zien hierin reden om bij de evaluatie van het provisieverbod ook onderzoek te doen onder consumenten die op basis van execution-only een hypotheek of ander financieel product hebben afgesloten nadat zij geslaagd waren voor hun kennis- en ervaringstoets. Wanneer hun kennis en ervaring serieus getoetst zou zijn, blijft het oordeel dan overeind dat deze mensen verantwoord zonder advies een hypotheek hadden kunnen afsluiten? Of hadden ze ook gewaarschuwd moeten worden advies te vragen?”

Gemengde gevoelens, lijkt me wel wat  krampachtig. Maar inderdaad: Het ‘zakken’ voor de kennis en ervaringstoets toets heeft geen consequentie. Dat is raar. En inderdaad bij medicijnen is advies nodig en verplicht. Wat wil dat zeggen dan? Wat vind jij?