Zelfstandig ondernemers en Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

Eerst de cijfers
Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat jaarlijks ongeveer 1 op de 10 ondernemers tijdelijk of langdurig arbeidsongeschikt raakt. Het ligt er natuurlijk wel aan in welke branche die ondernemer werkzaam is. De ene branche is kwetsbaarder voor ziekte en arbeidsongeschiktheid dan de andere. Maar toch, het zijn stevige cijfers. Tegelijkertijd heeft ruim een derde van alle ondernemers niets geregeld bij arbeidsongeschiktheid. Geen verzekering, geen buffers of andere zaken waar op teruggevallen kan worden. Wel zijn veel ondernemers zich bewust van het feit dat de risico's van arbeidsongeschiktheid groot kan zijn voor de continuïteit van de onderneming (Bron: Reaal).

Financiële gevolgen
De gevolgen van ziekte en arbeidsongeschiktheid zijn (in ieder geval financieel) veel groter voor ondernemers dan voor de gemiddelde werknemer. Dat blijkt ook uit de tweede editie van de Monitor Inkomens Ondernemers Onderzoeksbureau EIM (oktober 2010): als werknemers door ziekte of arbeidsongeschiktheid niet in staat zijn hun werkzaamheden te verrichten, krijgen zij gedurende de eerste twee jaar een groot deel van hun volledige loon doorbetaald, namelijk minimaal 70 procent per jaar en maximaal 170 procent in twee jaar.
Dit vangnet hebben ondernemers niet.

Voorbestaan van de onderneming in gevaar
Ondernemers zijn, als zij door ziekte en/of arbeidsongeschiktheid niet in staat zijn hun werkzaamheden te verrichten, aangewezen op inkomensvoorzieningen die zij zelf hebben getroffen. En dat heeft ruim een derde van de ondernemers dus helemaal niet geregeld (Bron: EIM). Maar de veerkracht van een ondernemer is groot. In het onderzoek geven zowel ZZP'ers als ondernemers aan dat zij heel veel aan zullen pakken om maar niet afhankelijk te zijn van anderen: "Desnoods ga ik elke dag aan de buurvrouw vragen of zij nog een klusje voor me heeft."

Gevolgen arbeidsongeschiktheid
Welke gevolgen ziekte en arbeidsongeschiktheid voor een ondernemer kunnen hebben, is het beste te illustreren aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. In het onderzoek ‘Wat is inkomen' (door onderzoeksbureau Motivaction in opdracht van De Amersfoortse) kwamen die gevolgen duidelijk naar voren. Het onderzoek werd gehouden onder ondernemers van bedrijven met 1 tot 100 fte's, ZZP'ers en DGA's, maar ook onder bijvoorbeeld werknemers, gepensioneerden en arbeidsongeschikten.
In het onderzoek wilde de verzekeraar een volledig begrip krijgen over wat inkomen betekent voor ondernemers - werkgevers en zelfstandigen - en voor (ex) werknemers. Maar ook de emotionele betekenis van het hebben en het wegvallen van inkomen werd onderzocht.

Inkomen biedt vrijheid
Uit het onderzoek komt naar voren dat (voldoende) inkomen bijdraagt aan geestelijke en lichamelijke gezondheid: beter voedsel, betere zorg, minder stress. Inkomen biedt zekerheid en veiligheid, stelt in staat tot 'meedoen en bijdragen aan de maatschappij', biedt vrijheid, genot, is van invloed op de eigenwaarde en op de mogelijkheden tot zelfontplooiing. Alle groepen associëren het wegvallen van inkomen vooral met ‘niet (kunnen) werken' (als gevolg van bijvoorbeeld werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en/of pensionering). En iedereen ervaart in meer of mindere mate dat als een beperking in keuzevrijheid: het aantal opties neemt af doordat het geld om keuzes te maken ontbreekt.

Wegvallen inkomen heeft gevolgen voor gezondheid
Maar men is ook bang voor een sociaal isolement: het sociale leven, vooral buiten het werk, wordt minder omdat bijvoorbeeld uitgaan en uit eten gaan duur zijn. Daarnaast ziet men ook dat dat gevolg kan hebben voor de gezondheid: aan de ene kant door de onmogelijkheid gezonde voeding te kopen, en aan de ander kant door toename van zorgen en stress. Maar ook de afhankelijkheid van anderen is een belangrijk punt. En daar zijn vooral de ondernemers uiteraard gevoelig voor. Een deel van de reden dat zij ondernemer zijn geworden is om onafhankelijk te zijn.

Wel of niet verzekerd
Dus is de vraag gerechtvaardigd waarom er dan toch zo veel ondernemers zijn die zich niet verzekeren tegen ziekte en/of arbeidsongeschiktheid. De verplichte verzekering voor ondernemers (Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen, WAZ) is immers al een aantal jaar geleden afgeschaft (2004), waardoor ondernemers zijn aangewezen op particuliere verzekeringen.

Verzekering is te duur
Een belangrijke reden waarom relatief veel ondernemers geen arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) nemen is vaak vanuit prijsoverwegingen: men denkt dat het te duur is. Zo blijkt uit het onderzoek dat bijvoorbeeld veel ZZP'ers liever sparen of beleggen om een spaarpot op te bouwen wanneer hun inkomen terugvalt. Daarnaast hebben veel van hen het idee dat ze weinig risico lopen om arbeidsongeschikt te raken en dat verzekeren dus niet zinvol is. Ook veel ondernemers bagatelliseren het risico.

Verzekeraars handelen alleen in eigenbelang
Maar er speelt meer: ZZP'ers zetten bijvoorbeeld vraagtekens bij de mate waarin verzekeringsmaatschappijen keuzes van mensen moeten beïnvloeden, zoals bij stoppen met roken of meer gaan bewegen. Dit druist in tegen hun behoefte aan vrijheid en onafhankelijkheid. Ondernemers wantrouwen voor een groot deel de financiële instellingen. Men associeert (inkomens)verzekeraars vooral met het uitkeren van geld. Dat veel verzekeraars ook hulp bieden bij re-integratie wantrouwen ze vaak: ze worden gedreven door eigenbelang. Ondernemers denken dat - als ze ziek en/of arbeidsongeschikt worden - ze hun inkomen op een andere manier kunnen aanvullen.

AOV op verlanglijstje ondernemer
Toch heeft bijna de helft van de ondernemers wel een AOV op het verlanglijstje staan (Bron: Reaal). En uiteindelijk lijkt het erop dat steeds meer ondernemers zich bewust zijn van de risico's en een verzekering afsluiten die uitkeert bij arbeidsongeschiktheid. Tenminste, dat meldt het Centrum voor Verzekeringsstatistiek, onderdeel van het Verbond van Verzekeraars (mei 2010).

Ondernemer denkt in oplossingen
Misschien opmerkelijk is dat vooral vrouwen zich verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. In 2009 sloten 9% meer vrouwen een AOV af. Bij de mannelijke ondernemers bleef de stijging beperkt tot 1%. Volgens het Verbond komt dat omdat vrouwen zich in het algemeen meer bewust zijn van de risico's. Andere belangrijke reden zou zijn dat - door de toegenomen concurrentie en het aanbieden van verschillende soorten verzekeringen - de premies zijn gedaald. Daarnaast kunnen ondernemers zich tegenwoordig ook aansluiten bij een collectieve regeling.
Maar bovenal zijn ondernemers opportunistisch ingesteld en denken meer in kansen en uitdagingen, dan in problemen.Bron: BC