Nieuws

 Ook omdat het de weerbaarheid van de economie versterkt, bepleit Esther-Mirjam Sent (hoogleraar Economische Theorie en Economisch Beleid en Eerste Kamerlid namens de PvdA) het overeind houden van de verzorgingsstaat.

Het aantal bouwvakkers met een arbeidsongeschiktheidsverzekering neemt rap af. En de onderhandelingen over een nieuw pensioenakkoord schieten niet op. De oplossing is simpel: stel meedoen aan de verzorgingsstaat verplicht. Dit lost meteen een ander probleem op: de race omlaag in arbeidsvoorwaarden.

De onderhandelingen over het pensioenakkoord vinden plaats tegen de achtergrond dat Nederland dubbel vergrijst: door de naoorlogse geboortegolf van babyboomers die sinds 2010 aan het pensioneren zijn geslagen, komen er meer gepensioneerden én de gemiddelde levensverwachting stijgt maar door. Daarnaast ontgroent Nederland: sinds de jaren zestig daalt het geboortecijfer, als er geen migratie was zou de Nederlandse bevolking krimpen. Beide ontwikkelingen zetten het stelsel onder druk.

Maar de onderhandelingen gaan voorbij aan het feit dat er nog twee vormen van afkalving in het stelsel zitten: ten eerste, dat jongeren het stelsel amper meer inkomen omdat ze bijna allemaal tijdelijke of flexcontracten hebben, of als zzp'er werken. Dat zet discussies over het afschaffen van de doorsneesystematiek of de invoering van persoonlijke potjes in een ander licht; dat soort voorstellen wordt gemotiveerd met het belang van het behoud van draagvlak onder jongeren voor het stelsel. Misschien zouden we dan eerst eens moeten proberen jongeren überhaupt het stelsel in te krijgen?

Schokdempend effect
Ten tweede kalft het stelsel af door robotisering: in sommige sectoren gaat die veel harder dan in andere, waardoor in sommige sectoren de verhouding tussen gepensioneerden en werkenden nog verder onder druk komt te staan. Eigenlijk is er dus sprake van driedubbele vergrijzing - als we de robots voor het gemak ook grijs noemen - en een dubbele ontgroening: sowieso minder jongeren, en dan ook nog minder jongeren die vallen onder de verplichtstelling. Tegelijkertijd krijgen oudere zzp'ers die een arbeidsongeschiktheidsverzekering willen afsluiten te maken met weigerachtige verzekeraars en premies die ze niet op kunnen hoesten.

Willen we bij dit soort ontwikkelingen onze mooie verzorgingsstaat overeind houden, dan is iedereen verplicht in het pensioenstelsel en verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid verreweg de beste oplossing. Als we geluk hebben worden we oud en als we pech hebben worden we ziek. Het kan ons allemaal overkomen zonder dat we er veel aan kunnen doen, en het onderscheid tussen werknemers en ondernemers is dus heel kunstmatig.

Oudere bouwvakkers en andere zzp’ers hoeven niet onverzekerd rond te lopen als we weer gewoon de Algemene Arbeidsongeschiktheidsverzekering AAW invoeren, bepleit Christiaan Roorda. Als wetgevingsadviseur bij de Raad van State zag hij in 1996 met lede ogen deze volksverzekering verdwijnen.

Oudere bouwvakkers die als zzp'er werken zijn steeds vaker onverzekerd voor arbeidsongeschiktheid, meldt Trouw (23 oktober). De premie is zo hoog (naar schatting 500 of 600 euro per maand) dat er geen beginnen aan is. Of ze hebben wel een verzekering, maar die loopt tot hun 55ste of 60ste.

Jarenlang hoge premies betaald en dan zijn de meest riskante jaren niet gedekt. Zoiets als een inbraakverzekering die niet uitbetaalt bij inbraak in de nachtelijke uren.

Vroeger hadden we een wettelijke regeling die voor alle werkenden gold: de Algemene arbeidsongeschiktheidsverzekering of AAW. Solidariteit was de basis. Iedereen betaalde premie en iedereen kreeg een uitkering. Op bijstandsniveau, dat wel, maar je hoefde niet eerst je huis op te eten, en het inkomen van de partner was ook geen beletsel. Voor werknemers was er dan nog de WAO, die een hogere uitkering garandeerde, maar ook werknemers betaalden mee aan de AAW.

Ik weet nog goed hoe die AAW is afgeschaft. Het was 1996, de onlangs overleden Wim Kok was premier en ik werkte bij de Raad van State als wetgevingsadviseur. De ambtenaren van Sociale Zaken, die ik aan de lijn had, zagen de afschaffing als een technische vereenvoudiging, die voor de werkenden geen verschil maakte. Voor werknemers was er nog steeds de WAO en voor de andere groepen maakte men aparte wetten: de Wajong voor jong-gehandicapten die niet of aangepast werken en de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) voor (u raadt het al) zelfstandigen. Daarmee was bijna iedereen die de bescherming van de AAW verloor, opgevangen, zei het ministerie.

Solidariteit
Mijn tegenwerping dat het afschaffen van een volksverzekering met solidariteit een principiële zaak was, werd weggewoven. Wel bleek al meteen dat de premie die zelfstandigen voor de WAZ moesten betalen een stuk hoger was dan die voor de oude AAW. Een paar jaar later werd die WAZ dan ook afgeschaft: zelfstandigen konden zich heel goed particulier verzekeren, zei men.

Nu blijkt dat dat ook al niet meer waar is en gaat de discussie over de vraag of je alle zelfstandigen (nu zzp'ers geheten) in een verplichte verzekering moet stoppen. Dat is terug naar de ongelukkige tussenstap van de WAZ, met - inderdaad - een te hoge premie. Waarom niet terug naar die AAW? Die was solidair én voor iedereen betaalbaar.

Arnoud Wennekus (AOV-zzp.nl)

Nee mijnheer Christiaan Roorda, u bent kennelijk de enige in de hele wereld die de WAZ voorstond. Duur, slechte dekking en niemand wilde deze WAZ. 

Zzp’ers in de bouwsector kunnen maar moeilijk een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten. Bij AOV BOUW kan dat wel! Verzekeraars willen hen vanaf een bepaalde leeftijd liever niet meer verzekeren. Daarnaast zijn de premies voor degenen die wél geaccepteerd worden torenhoog én zitten er nogal wat haken en ogen aan de polis. Een logisch gevolg van overheidsbeleid, zegt MAX Ombudsman Rogier de Haan.

Verhoogd risico op arbeidsongeschiktheidNederland telt steeds meer zzp’ers in de bouwsector. Veel van deze mensen zijn jong, maar er zijn ook behoorlijk wat zelfstandig werkende bouwvakkers, schilders, timmermannen en stukadoors die wat ouder zijn. Met ‘wat ouder’ bedoelen we hier mensen boven de 45. Voor de personen die tot die laatste groep behoren is het behoorlijk lastig én kostbaar om een goede arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Verzekeraars zijn er immers totaal niet happig op om zzp’ers in de bouwsector van boven de 45 jaar een dergelijke verzekering te verkopen. Vaak werken deze mensen al lange tijd in deze sector, waardoor het lichaam vaak al behoorlijk wat klappen te verduren heeft gehad. Daardoor is de kans dat zij arbeidsongeschikt raken vele malen groter dan bij bijvoorbeeld ouder kantoorpersoneel.

Premie van 600 euroOmdat het verzekeren van oudere zpp’ers met zware beroepen een dure aangelegenheid is, proberen verzekeraars zich in te dekken. Dit doen zij onder meer door de premies heel hoog te maken. 600 euro is eerder regel dan uitzondering. Bijna niemand kan zomaar 600 euro per maand uitgeven aan een verzekering, maar wie dit wel kan, doet er goed aan om de polis goed door te lezen. Die staan immers vaak vol met mitsen en maren. Zo is de verzekering vaak kortlopend en is de verzekeraar helemaal niet verplicht om een verzekerde meteen bij de ingang van de arbeidsongeschiktheid te betalen. De meeste beginnen pas met uitkeren nadat de zzp’er al een aantal weken of maanden thuis zit. In sommige gevallen wordt er zelfs helemaal niet uitgekeerd.

Bijstand als enige uitwegKortom: als ‘oudere’ zzp’er een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten is erg onaantrekkelijk. Daardoor loopt er behoorlijk wat bouwpersoneel onverzekerd rond. Volgens belangenclub Zelfstandigen Bouw is in 2010 nog 71 procent van haar leden verzekerd, tegenover 31 procent in 2017. Onverzekerden die arbeidsongeschikt raken krijgen geen geld van de overheid en kunnen alleen aanspraak maken op bijstand. Dat dit geen vetpot is, is algemeen bekend.